Վերջին երկու տարիներին պետական գնումների համակարգում կտրուկ աճել են առանց մրցույթի` մեկ անձից կատարվող գնումները։ Մեկ անձից գնումները «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված ընթացակարգ է, սակայն այդպիսի գնումները պետք է հիմնավոր լինեն, քանի որ պետական մարմինների կողմից կոռուպցիոն ռիսկերի հավանականությունն այս ընթացակարգի պարագայում չափազանց բարձր է։
Պետության կարիքների համար գնումների էլեկտրոնային համակարգում (Armeps.am) մեր նախնական ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ 2018-2019 թթ.-ին պետական գրեթե բոլոր հաստատություններում ավելացել են մեկ անձից կատարվող գնումները։ Սա այն դեպքում, երբ ներկայիս իշխանությունը բազմիցս քննադատել է նախորդ իշխանություններին մեկ անձից կատարվող գնումների համար՝ դրա մեջ տեսնելով կոռուպցիոն և պետական գնումների համակարգում մենաշնորհների անցնելու վտանգ։
Այս հրապարակմամբ կանդրադառնանք ՀՀ Ազգային ժողովում այդ ժամանակահատվածում մեկ անձից կատարված գնումներին։
Այսպես, 2019 թվականի նոյեմբերի 22-ի դրությամբ ՀՀ Ազգային ժողովի իրականացրած գնումների ընդհանուր գումարը կազմում է 436,061,325 դրամ։ Գնումներն իրականացնելու համար կնքվել է 171 պայմանագիր 127 մատակարար կազմակերպության հետ։
Նշված ժամանակահատվածում ԱԺ-ն բաց մրցույթի ընթացակարգով գնումներ չի կատարել։ Գնումների 41%-ը եղել է գնանշման հարցման ընթացակարգով, 17%-ը՝ էլեկտրոնային աճուրդի ընթացակարգով, իսկ 42%-ը՝ մեկ անձից գնման ընթացակարգով, որից 22%-ը՝ հրատապ մեկ անձից գնման ընթացակարգով։
Նոյեմբերի 21-ի դրությամբ ՀՀ Ազգային ժողովն իր կարիքների համար 171 գնումներից 84-ն իրականացրել է մեկ անձից գնման ընթացակագրով, որից 2-ը՝ հրատապ մեկ անձից գնման ընթացակարգով։ Մեկ անձից գնումների ընդհանուր գումարը կազմում է 182,669,155, որից 93,640,000 դրամը՝ հրատապ մեկ անձից գնման ընթացակարգով։
Համեմատության համար նշենք. 2018թ. մեկ անձից գնման ընթացակարգով գործարքների թիվը եղել է 83, ընդհանուր գումարը՝ 185,436,220 դրամ, իսկ 2017թ. մեկ անձից գնման ընթացակարգով գործարքների թիվը եղել է 9-ը, որից 1-ը՝ հրատապ, իսկ ընդհանուր գումարը՝ 41,123,220 դրամ, որից հրատապ՝ 13,999,200 դրամ։
Այսինքն՝ ՀՀ Ազգային ժողովում 2018թ.-ին մեկ անձից գնումների ընդհանուր գումարը 4,5, իսկ 2019թ.-ին՝ 4,4 անգամ ավել է 2017թ.-ին արված մեկ անձից գնումներից։
Նկատենք, որ մեկ անձից գնումների մեծ մասը արվել է պաշտոնական պատվիրակությունների ընդունելության համար միջոցառումների կազմակերպման, հյուրասիրությունների, հյուրանոցային սպասարկման ծառայությունների, հուշանվերների ձեռքբերման համար։ Սակայն այս ընթացակարգով ձեռք են բերվել նաև ծաղկային կոմպոզիցիաներ, գյուղատնտեսական ապրանքներ, շնորհավորական բացիկներ և այլն։ Իսկ հրատապ մեկ անձից գնման ընթացակարգով ձեռք են բերվել անվտանգության սարքեր և աուդիտորական ծառայություններ։
Հիշեցնենք, որ 2018 և 2019թթ. ընթացքում Ազգային ժողովում գնումների վերաբերյալ սկանդալներն անսպառ էին՝ սկսած «Վարդավառ»-ի տոնի կազմակերպումից մինչև Երեխաների պաշտպանության միջազգային օրվան նվիրված միջոցառումներ, որոնց ծախսերի ուսումնասիրությունից պարզ դարձավ, որ գնումները մի շարք դեպքերում իրականացվել են խնամի-ծանոթ-բարեկամ սկզբունքներով։
Այսպիսով՝ կարող ենք փաստել, որ ՀՀ Ազգային ժողովում կոռուպցիոն մեծ ռիսկեր պարունակող մեկ անձից գնումների ծավալները գնալով ավելանում են՝ ավելի ու ավելի բարձրացնելով կոռուպցիայի վտանգը։
Հեղինակ՝ Աստղիկ Մաթևոսյան