1992 թվականի մայիսի 8-9-ին ազատագրվեց հայկական հաղթանակի խորհրդանիշ Շուշի քաղաքը: Քաղաքի ազատագրման պատմությունը վաղուց դասվում է լեգենդների շարքին:
Արցախյան ազատամարտի թեժ օրերին հայկական ուժերը կարողացան ազատագրել Շուշին` ապահովելով մայրաքաղաք Ստեփանակերտի անվտանգությունը և հայերին վերադարձնելով հաղթանակի զգացողությունը:
Տարիներ շարունակ Հայաստանի Հանրապետությունում և Արցախի Հանրապետությունում մայիսի 8-9-ը համազգային տոնախմբություն օրեր էին: Հայաստանը Արցախի անվտանգության երաշխավորն էր: Արցախը օրեցօր ծաղկում էր ու բարգավաճում, իսկ Հայկական բանակը տարածաշրջանի ամենամարտունակ բանակն էր:
Ռազմական պատմության մեջ Շուշիի ազատագրման «Հարսանիք լեռներում» գործողությունը յուրօրինակ և ֆենոմենալ երևույթ է: Ինչպես են թվով համեմատաբար քիչ կամավորական ջոկատները Շուշիի անառիկության պայմաններում հաղթել ադրբեջանցիներին, պատկերացնելը դժվար է:
ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից հաստատումը ստանալուց հետո հայկական զորաջոկատների` տարբեր ուղղություններով գրոհի արդյունքում Շուշին վերադարձավ հայկական վերահսկողության ներքո:
Արցախի նախկին նախագահ Բակո Սահակյանը 2012 թվականի մայիսի 9-ին Շուշիի ազատագրման 20-ամյակի առթիվ ԼՂՀ զինված ուժերի զորահանդեսի ժամանակ ասել էր. «Մեր նվիրական հաղթանակը կերտողների հետ ուս ուսի Արցախյան բանակի այսօրվա զինվորը հաստատուն կերպով պաշտպանում է հայրենի երկրի ավտանգությունն ու հարազատ ժողովրդի անդորրը: Այդպես է արդեն 20 տարի, եւ այդպես կլինի ընդմիշտ»:
Ընդմի՞շտ: Ընդմի՛շտ – ասում էր հայ ժողովուրդը:
Սակայն 2020թ. նոյեմբերի 9-ին հայ ժողովուրդը հանկարծ իմացավ, որ Շուշին այլևս հայկական վերահսկողության ներքո չէ:
2018 թվականին իշխանության եկած և «Ընդմիշտի» վրա հարցական դրած անձի հետևողական ջանքերի արդյունքում պատերազմի վտանգը Դամոկլյան սրի նման կախվեց Հայաստանի և Արցախի վրա:
Սեպտեմբերյան 44-օրյա պատերազմի արդյունքում Արցախը կորցրեց իր տարածքի 75 տոկոսը, հիմնահատակ ավերվեց պետական կառուցակարգը, նվազեց Արցախի և Հայաստանի սուբյեկտայնությունը: Պատերազմի ընթացքում տոտալ մեդիաբլոկադայի մեջ գտնվող հասարակությանը մինչ օրս այդպես էլ անհայտ է մնում, թե ինչ պայմաններում Ադրբեջանին հաջողվեց գրավել Շուշին այն դեպքում, երբ Շուշի տանող բոլոր ճանապարհները գտնվում են հայկական և ռուսական խաղաղապահ ուժերի վերահսկողության տակ:
Անհայտ է, թե ինչ գործողությունների տապալման կամ չկայացման հետևանքով հանձնվեց Շուշին: Վերջապես` ո՞վ էր Շուշիի պաշտպանության հիմնական և անմիջական պատասխանատուն: Ինչու՞ ժամանակին չէվակուացվեցին Շուշիում գտնվող թանգարանային և մշակութային հարստությունները, իսկ սպարապետ Վազգեն Սարգսյանի հանրահայտ արձանն էլ գերի ընկավ ու խոշտանգվեց:
Փոխարենը` հայ իշխանական պաշտոնյաների կողմից Շուշին սկսեց անվանափոխվել, «չհայանալ», «չհայկականանալ», ու դառնալ խարդավանքների ու մանիպուլյացիաների առարկա` «դժգույն ու դժբախտ քաղաք»:
Շուշին Արցախի վերահսկողության տակ չէ: Ընդմի՞շտ:
Աղբյուր՝ AntiFake.am